په ۲۰۲۱ کال کې د امریکا ولسمشر جوبایډن له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د بشپړ وتلو اعلان وکړ او په هېواد کې له ۲۰ کلن حضور وروسته امریکايي ځواکونه له افغانستانه ووتل. امریکا په ۲۰۰۱ کال کې د امریکا په تاریخ کې تر ټولو خونړی ترهګریز برید او د ۲۰۰۱ کال د سپټمبر پر نهمه د دوو برجونو له ړنګېدو وروسته د ترهګرۍ ضد جګړې د یوې برخې په توګه پر افغانستان برید وکړ.
وروسته، طالبانو د پلازمینې کابل له نیولو وروسته په ۲۰۲۱ کال کې پر هیواد واک اعلان کړ. د ۲۰۲۱ کال د اګست په ۱۵ په افغانستان کې د طالبان له واکمنۍ راهیسې، افغان ښځې د زده کړو او لومړنیو بشري اړتیاوو په برخه کې له یو لړ بندیزونو سره مخ دي.
په افغانستان کې د ښځو د زده کړې د حق اوسنی وضعیت څه دی؟
طالبان په ۲۰۲۱ کال کې د واک تر دعوې وروسته سمدلاسه د نجونو لپاره له شپږم ټولګي څخه پورته ښوونځیو دروازې وتړلې او وروسته افغان میرمنې هم کالجونو او پوهنتونونو ته له ننوتلو منع شوې وې.
له هغه وخت راهيسي د نړیوالې ټولنې له خوا د نجونو لپاره د ښوونځیو او کالجونو د بیا پرانستلو غوښتنې وشوې او ټول هېواد هم د افغان مېرمنو او د بشري حقونو د سازمانونو له خوا د افغان مېرمنو لپاره د مساوي چلند او فرصتونو لپاره د یو لړ لاریونونو شاهد و.
طالبان تر میاشت په افغانستان کې په ملګرو ملتونو کې پر افغان ښځو د کار کولو بندیز ولګاوه، او په هغه اوږد لیست کې یې یو بل محدودیت هم اضافه کړ چې طالبانو د ۲۰۲۱ کال په اګست کې واک ته له رسیدو راهیسې پر افغان ښځو لګولی دی.
د طالبانو د حکومت د دا ډول خپلسرو اقداماتو په اړه د افغانستان د عامو خلکو غبرګون څه دی؟
د افغانستان په ګوټ ګوټ کې کورنۍ هم د طالبانو له حکومته غواړي چې د نجونو لپاره ښوونځي او پوهنتونونه بېرته پرانیزي، خو کله چې د روان تعلیمي کال د ۲۰۲۳ کال په مارچ میاشت کې ښوونځي بېرته پرانستل شول، نجونې بیا له زده کړو منعې شوې.
په هرصورت، ځینو رسنیو د دې کال په پيل کې دا هم راپور ورکړی چې ځینو ولایتونو نجونو ته اجازه ورکړې چې ښوونځي ته لاړ شي او زده کړې تعقیب کړي. دغه راز په راپور کې ویل شوي چې د طالبانو له بندیزونو سره سره په ټول افغانستان کې ځینې پټ ښوونځي هڅه کوي چې د نجونو لپاره د زده کړو زمینه برابره کړي.
په ټولنیزو رسنیو کې کله ناکله د لوړو زده کړو لپاره د نجونو د ښوونځیو د بیا پرانستلو په اړه ادعاوې شریکې کیږي، خو د ۲۰۲۳ کال د مارچ په میاشت کې د نوي تعلیمي کال له پیل راهیسې د طالبانو حکومت لا هم افغان نجونې په ښوونځیو او پوهنتونونو کې له داخلیدو او لوړو زده کړو څخه منع کړي دي.
د طالبانو حکومت د دې اقدام په اړه څه وايي؟
په پوهنتونونو او ښوونځیو کې د ښځینه زده کونکو له بندیز وروسته، د طالبانو حکومت روښانه کړه چې افغان میرمنې او نجونې په دایمي توګه نه دي منع شوي بلکې د دوی تعلیم “ځنډ شوی” دی. طالبانو دا خبره په داسې حال کې کړې، چې د نجونو پر زده کړو لګول شوی بندیز دایمي نه دی او ډېر ژر به د نجونو ښوونځي بېرته پرانستل شي.
THE INDEPENDENT ورځپاڼې لیکلي: “زه غواړم دا روښانه کړم چې دا د ښځو پر زده کړو دایمي بندیز نه دی، دا تر هغه ځنډول شوی چې د دوی د زده کړو لپاره مناسب چاپیریال رامنځته شوی نه وي.”
خو تر اوسه د افغان نجونو له خوا چې د لوړو زده کړو د ترسره کولو او د خپلې خوښې له مخې د ژوند د جوړولو لپاره د هيلې هيڅ څرک نه ليدل کېږي.
سرلیک: په افغانستان کې ښوونه او روزنه، د طالبانو تر واک ته رسېدو وروسته په افغانستان کې د ښځو د زده کړو د حق اوسنی وضعیت څه دی؟
د واقعیت ارزوونکی: Fact Crescendo Teamپایله: Explainer
